โครงการการถ่ายทอดเทคโนโลยีการแปรรูปอาหารจากส้มเขียวหวานเพื่อสร้างมูลค่าเพิ่ม

โครงการการถ่ายทอดเทคโนโลยีการแปรรูปอาหารจากส้มเขียวหวานเพื่อสร้างมูลค่าเพิ่ม

วันที่ 2-5 กรกฎาคม 2567

ชุมชนสวนปู่กับย่า ต.บึงน้ำรักษ์ อ.ธัญบุรี จ.ปทุมธานี

จังหวัดปทุมธานี นำการเกษตรแบบออร์แกนิกฟื้นฟูการปลูก ส้มเขียวหวานพันธุ์บางมด ที่เคยสูญหายจากโรคระบาด โดยใช้เทคนิคปลอดสารเคมี และถ่ายทอดเทคโนโลยีแปรรูปส้มเป็นผลิตภัณฑ์ใหม่ เช่น แยมส้ม น้ำส้มพาสเจอร์ไรซ์ ขนมขาเปลือกส้ม ถ่ายทอดโดย ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ประดิษฐ์คำหนองไผ่ ภาควิชา/สาขาวิชา วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีการอาหาร กิจกรรมเด่น ชุมชนเรียนรู้การแปรรูปและออกแบบผลิตภัณฑ์ เพิ่มศักยภาพการตลาดผ่านการอบรมเชิงปฏิบัติการ ผลลัพธ์ เพิ่มรายได้ ลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม ผลิตภัณฑ์ท้องถิ่นได้อัตลักษณ์ใหม่ สร้างโอกาสแข่งขันในตลาดสากล โครงการนี้เป็นต้นแบบที่ผสานภูมิปัญญาท้องถิ่นกับเทคโนโลยีเพื่อพัฒนาเศรษฐกิจฐานรากอย่างยั่งยืน

ในอดีต สวนส้มเขียวหวานเคยเป็นอาชีพสำคัญของเกษตรกรในพื้นที่รังสิต ก่อนที่จะประสบปัญหาโรคระบาดร้ายแรงทั้งจากเชื้อไวรัสและแบคทีเรีย เช่น โรคกรีนนิ่ง และโรคทริสเดชา จนทำให้พื้นที่ปลูกส้มในแถบรังสิตหายไปอย่างสมบูรณ์ในปี พ.ศ. 2545 โรคดังกล่าวยังคงส่งผลกระทบต่อพื้นที่ปลูกส้มในจังหวัดอื่นๆ เช่น กำแพงเพชร และเชียงใหม่ ซึ่งสภาพภูมิอากาศที่เอื้อให้เชื้อโรคแพร่กระจาย รวมถึงการขยายพันธุ์ส้มแบบเสียบยอดและติดตา ทำให้โรคลุกลามอย่างรวดเร็ว อย่างไรก็ตาม ในปัจจุบัน จังหวัดปทุมธานีได้พลิกฟื้นเกษตรกรรมส้มเขียวหวานด้วยรูปแบบ “สวนส้มออร์แกนิค” โดยใช้เทคนิคการปลูกแบบปลอดสารเคมี เช่น การใช้ปุ๋ยน้ำหมักจุลินทรีย์และการกำจัดศัตรูพืชด้วยสมุนไพร ช่วยให้ได้ผลผลิตส้มที่ปลอดภัยต่อผู้บริโภค พร้อมส่งเสริมความยั่งยืนของสิ่งแวดล้อม  โครงการถ่ายทอดเทคโนโลยีแปรรูปส้มเขียวหวานพันธุ์บางมดได้ถูกพัฒนา โดยนำส้มจากสวนในพื้นที่ปทุมธานีมาแปรรูปเป็น 3 ผลิตภัณฑ์สำคัญ ได้แก่ แยมส้ม ที่มีรสชาติสดใหม่ น้ำส้มพาสเจอร์ไรซ์ ที่อุดมด้วยวิตามิน และ ขนมขาเปลือกส้ม ซึ่งใช้ทรัพยากรอย่างคุ้มค่า โครงการนี้นับว่าเป็นก้าวสำคัญที่ผสมผสาน ภูมิปัญญาท้องถิ่น และ เทคโนโลยีสมัยใหม่ ให้กลุ่มชุมชนได้เรียนรู้และพัฒนาทักษะใหม่ๆ จากการอบรมเชิงปฏิบัติการที่ครอบคลุมตั้งแต่กระบวนการผลิต การออกแบบผลิตภัณฑ์ ไปจนถึงการบริหารจัดการกลุ่มชุมชน

นวัตกรรมที่เกิดขึ้นแบ่งออกเป็น 4 ด้านหลัก ได้แก่
1. นวัตกรรมผลิตภัณฑ์ – การพัฒนาสินค้าใหม่ที่สร้างมูลค่าเพิ่มจากผลผลิตสด
2. นวัตกรรมเทคโนโลยี – การประยุกต์เทคโนโลยีการแปรรูปเพื่อเพิ่มความเข้าใจและสร้างมูลค่า
3. นวัตกรรมกระบวนการ – การเปลี่ยนวิธีการจากการขายผลสดเป็นผลิตภัณฑ์สำเร็จรูป
4.นวัตกรรมการบริหาร – การจัดการรูปแบบใหม่ที่ช่วยเพิ่มประสิทธิภาพการทำงานของชุมชน

ผลลัพธ์ที่ได้ไม่เพียงเพิ่มรายได้ให้แก่เกษตรกรในท้องถิ่น แต่ยังสร้างความยั่งยืนให้กับชุมชน ฐานราก โดยผลิตภัณฑ์แปรรูปดังกล่าวถือเป็นการสร้าง “อัตลักษณ์ใหม่” ให้กับส้มเขียวหวานพันธุ์บางมด ซึ่งสามารถแข่งขันในตลาดทั้งในและต่างประเทศโครงการนี้ยังสอดคล้องกับแนวทางของโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ (อพ.สธ.) ที่เน้นการใช้ทรัพยากรในท้องถิ่นอย่างยั่งยืน โดยไม่กระทบต่อสิ่งแวดล้อม พร้อมกับส่งเสริมการพึ่งพาตนเองและความเข้มแข็งในชุมชน ด้วยความมุ่งมั่นที่จะพัฒนาผลิตภัณฑ์ท้องถิ่นให้ก้าวไกล โครงการแปรรูปส้มเขียวหวานพันธุ์บางมดจากปทุมธานี จึงกลายเป็นต้นแบบของการพัฒนาเศรษฐกิจฐานรากที่สามารถต่อยอดได้อย่างยั่งยืนในอนาคต